Zaświadczenia lekarskie w pracy lekarza POZ – odpowiedzialność i obowiązki

Pracując w POZ często spotykamy się z prośbami o wystawianie wielu rozmaitych zaświadczeń lekarskich. Czasem kreatywność rodziców, pacjentów czy instytucji potrafi zaskakiwać. Warto więc mieć świadomość, że nie jesteśmy zobowiązani do wystawiania każdego zaświadczenia, o które jesteśmy proszeni, albo którego wydania się od nas żąda.  

Pamiętaj o ustawie o zawodzie lekarza. 

Ustawa o zawodzie lekarza określa, że elementem naszej pracy jest orzekanie. Robić to jednak należy zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, mając ku temu odpowiednie przesłanki i kompetencje. Często żądanie zaświadczenia ma na celu bezpodstawne przeniesienie ewentualnej odpowiedzialności z jednego podmiotu, właśnie na lekarza POZ, który nieświadomy zakresu swoich obowiązków, radośnie, bez odpowiedniej wiedzy i diagnostyki orzeka o np. braku przeciwwskazań do zabiegu czy uprawiania sportu.  

Jak prawidłowo wystawić zaświadczenie lekarskie? 

To jak prawidłowo należy wystawić zaświadczenie lekarskie jest zależne od jego rodzaju. Często otrzymujemy do wypełnienia konkretne druki, które narzucają typ informacji jaki mamy zawrzeć w odpowiedniej rubryce. W zależności od rodzaju wydawanego zaświadczenia, powinniśmy pamiętać też o danych wrażliwych i tajemnicy lekarskiej. Szczegółowe dane na temat stanu zdrowia powinniśmy ograniczyć tylko do zaświadczeń, które takich informacji wymagają.  

Rodzaje zaświadczeń lekarskich: świadczenia gwarantowane i płatne.

Zdecydowanie ważniejszymi pytaniami są: Jakie zaświadczenia lekarskie wystawia lekarz POZ? Wystawianie których zaświadczeń należy do tzw. świadczeń gwarantowanych, a za które lekarz lub przychodnia mogą żądać opłaty?   

Zaczynamy od świadczeń gwarantowanych:  

1. Zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, czyli ZUS ZLA, popularne L4. Zdecydowanie najczęstsze. Warto pamiętać, że nie jest to świadczenie obowiązkowe, a „przywilej” wystawiania takich zaświadczeń może zostać lekarzowi odebrany lub czasowo zawieszony. Można pracować bez możliwości wystawiania tego zaświadczenia, ale pacjent powinien otrzymać stosowną informację zanim zgłosi się do takiego lekarza.  

2. Zaświadczenia związane z kontynuacją procesu terapeutycznego – wydawane przed planowanym zabiegiem, hospitalizacją czy wizytą w poradni specjalistycznej. Powinny zawierać najważniejsze informacje dotyczące stanu zdrowia pacjenta, np. o chorobach przewlekłych, przyjmowanych lekach, przebytych zabiegach, uczuleniach.  
   Pamiętaj! Nigdy nie wystawiaj zaświadczenia o braku przeciwwskazań do zabiegu. Nie Ty o tym decydujesz. Nie jest to Twoją rolą. Ocena dotycząca obecności ewentualnych przeciwwskazań do zabiegu należy do operatora i anestezjologa. Ty wydajesz tylko zaświadczenie o stanie zdrowia.  

3. Wniosek o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS (druk PR-4).  

4. Orzeczenie o stanie zdrowia celem uczestnictwa pacjenta w turnusie rehabilitacyjnym.  

5. Zaświadczenie o stanie zdrowia dla osób starających się o świadczenie z tytułu ubezpieczenia społecznego (druk ZUS OL-9 lub KRUS N-14).

6. Zaświadczenie o stanie zdrowia dla zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.

7. Zaświadczenie o stanie zdrowia dla osób starających się o pełnienie funkcji rodziny zastępczej. Przed wystawieniem zaświadczenia masz prawo skierować pacjenta do Poradni Zdrowia Psychicznego.  

8. Zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie. Zaświadczenie może być dowodem w sprawie sądowej i powinno być wypełnione na druku zgodnym ze wzorem:  
   OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 1 sierpnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wzoru zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie (eli.gov.pl).

9. Zaświadczenia dla celów pomocy społecznej, np. celem uzyskania zasiłku okresowego. Ograniczają się zazwyczaj do informacji, że pacjent wymaga stałej opieki lekarskiej i musi przewlekle stosować leki.  

10. Zaświadczenia związane z możliwością kontynuowania nauki lub podjęcia jej w szkole publicznej lub publicznej placówce artystycznej. Nie dotyczy to kandydatów na studia. Wtedy stosowne zaświadczenie wydaje lekarz medycyny pracy, na podstawie skierowania wydanego przez odpowiednią uczelnię.  

11. Od 2019 roku lekarz POZ ma też możliwość (nie obowiązek!) wydawania orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, organizowanym przez polskie związki sportowe. Dodatkowo może wydawać orzeczenia o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież oraz zawodników na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej i wyników badań bilansowych. Jeżeli uznasz, że stan Twojej wiedzy lub stan dokumentacji medycznej nie pozwala na wydanie takiego orzeczenia, możesz oddelegować pacjenta do lekarza specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej albo lekarza posiadającego certyfikat ukończenia kursu wprowadzającego do specjalizacji w dziedzinie medycyny sportowej (zwłaszcza, gdy uzyskasz informację o zamiarze uprawiania sportu wyczynowego).  

Za wystawianie zaświadczenia spoza zakresu świadczeń gwarantowanych placówka może żądać zapłaty od pacjenta lub instytucji domagającej się zaświadczenia. Cennik powinien być ustalony indywidualnie przez placówkę medyczną i zawarty w regulaminie przychodni.  

Przykłady zaświadczeń lekarskich spoza zakresu świadczeń gwarantowanych:  

1. Zaświadczenia dla urzędów (np. Urzędu Pracy, Urzędu Skarbowego).  

2. Zaświadczenia o braku przeciwwskazań do pełnienia funkcji ławnika sądowego.  

3. Zaświadczenia o braku możliwości uczestnictwa w zajęciach akademickich z powodu choroby (chyba jedno z częstszych rodzajów zaświadczeń).  

4. Zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka na wniosek rodzica (np. w związku ze sprawą o alimenty).  

5. Zaświadczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych do uczestnictwa w testach sprawności fizycznej dla kandydatów do służb mundurowych.  

Pamiętaj, że podbijając się własną pieczątką pod zaświadczeniem, bierzesz na siebie odpowiedzialność. W związku z tym, jeśli jesteś na początku drogi zawodowej i nie masz pewności co do zasadności wystawiania danego zaświadczenia lub masz wątpliwości co do zakresu swoich uprawnień, skorzystaj z pomocy specjalisty sprawującego nad Tobą nadzór.