Chociaż studia medyczne ukończyłem już jakiś czas temu, do tej pory pamiętam trzeci rok i skrypty z propedeutyki pediatrii oraz chorób wewnętrznych, w których badaniu przedmiotowemu i odchyleniom w nim poświęcano kilkadziesiąt stron tekstu.
Kolejne lata studiów miały na celu udoskonalanie naszych umiejętności w zakresie badania fizykalnego. Nie wierzę, żeby po studiach i stażu uchował się ktoś, kto nie ma chociaż podstawowej wiedzy na ten temat, dlatego nie będziemy szczegółowo go opisywać, ani prezentować. Skupimy się raczej na realiach pracy i roli tego badania w POZ/NiŚPL. Jeżeli jednak czujesz, że masz braki w tej dziedzinie, zdecydowanie, przed rozpoczęciem samodzielnej pracy, zalecane jest odświeżenie wiedzy. Możesz to zrobić zapoznając się z odpowiednim skryptem lub prezentacją ze studiów albo oglądając materiał szkoleniowy w formie wideo.
Materiały przydatne do powtórki przed pracą w POZ/NiŚPL.
Poniżej dostępny jest zbiór filmów, udostępnionych przez Gdański Uniwersytet Medyczny na platformie YouTube. W materiałach przedstawiony jest prawidłowy sposób przeprowadzania badania przedmiotowego, najczęściej wykonywanego w POZ/NiŚPL.
Ocena stanu ogólnego, parametrów krytycznych, obrzęków, węzłów chłonnych oraz stanu skóry:
Badanie klatki piersiowej:
Badanie brzucha oraz badanie per rectum:
Aktualizacja wiedzy i nowoczesne metody badania pacjenta w POZ.
Wykładowcy, jak mantrę, powtarzali, że najważniejsze jest dokładnie przeprowadzone badanie podmiotowe i przedmiotowe. I to prawda. Pewne rzeczy po prostu trzeba umieć. Jednak nawet najdokładniej przeprowadzone badanie fizykalne nie zastąpi metod obrazowych, czy diagnostyki laboratoryjnej.
Materiały, z których uczyliśmy się o badaniu przedmiotowym, często mają kilkadziesiąt lat. Od jakiegoś czasu jesteśmy już jednak w XXI wieku. Organizacja systemu ochrony zdrowia i sposób rozliczania świadczeń powodują, że mamy ograniczoną ilość czasu na wizytę. Z tego powodu przeprowadzenie i opisanie pełnego badania fizykalnego u każdego pacjenta jest po prostu niepraktyczne, żeby nie powiedzieć – niemożliwe. Przez to najczęściej ograniczamy jego wymiar do niezbędnego minimum, adekwatnego do zgłaszanych dolegliwości i aktualnych możliwości diagnostycznych. Mamy coraz lepsze metody oceny stanu pacjenta i bardziej nowoczesne narzędzia. Zamiast opukowego określania rozmiaru płuc czy określania na ile palców wątroba wystaje spod łuku żebrowego, możemy zmierzyć pacjentowi saturację, skierować go na RTG klatki piersiowej i przyłożyć głowicę USG do brzucha. Wykonanie RTG coraz częściej jest możliwe w przychodni, jeszcze tego samego dnia. Jest też możliwość skierowania na odpowiednie badanie USG, ale to na pewno będzie wiązało się z jakimś okresem oczekiwania.
Czy opłaca się zainwestować w naukę wykonywania badań ultrasonograficznych, pracując w POZ?
Osobiście uważam, że warto poświęcić swój czas i środki na naukę wykonywania badania USG, nawet jeśli przychodnia nie jest wyposażona w ultrasonograf. Dzięki postępowi technologicznemu w rozsądnej cenie możemy zaopatrzyć się samodzielnie w urządzenia mobilne, umożliwiające przeprowadzenie obrazowania USG. Umiejętność nie tylko podniesie Twoją atrakcyjność na rynku, ale również znacząco ułatwi Ci pracę i da alternatywną opcję zarobkowania.
Wracając do tematu. Praktyczny zakres wiedzy dotyczącej przeprowadzania i interpretowania badania fizykalnego może różnić się w zależności od miejsca, w którym pracujesz i od Twoich dodatkowych kompetencji. Jednak zawsze musisz mieć je opanowane w takim stopniu, aby rozpoznać stan zagrażający życiu, by móc zapewnić pacjentowi odpowiednią pomoc jak najszybciej. Bardzo przydatne mogą okazać się przykładowe szablony badania podmiotowego i przedmiotowego dostępne w aplikacji POZycja pierwsza z których można dowiedzieć się, o co zapytać i na czym skupić się podczas badania danego pacjenta. Jeżeli nie masz dostępnych lepszych narzędzi diagnostycznych, dokładnie przeprowadzone i opisane badanie, adekwatne do zgłaszanych dolegliwości, może pomóc Ci też w ewentualnych sprawach sądowych (artykuł „Jak prawidłowo prowadzić dokumentację medyczną pacjenta?”). Nawet w przypadku, gdy nie udało Ci się wybadać nic konkretnego i tak warto podeprzeć się wynikiem odpowiednich parametrów laboratoryjnych czy badania obrazowego. Zakres możliwych do wykonania badań w POZ znajdziesz w artykule „Lista badań dostępnych w POZ.”
Badanie w POZ – podsumowanie.
Badanie przedmiotowe jest najtańszą i najbardziej prymitywną metodą diagnostyczną. Realia systemowe są takie, że często także jedyną dostępną w danym momencie. Z tego względu trzeba umieć zbadać pacjenta i nie należy rozpoczynać samodzielnej pracy bez podstawowej wiedzy w tym zakresie. Nie możesz przeoczyć stanu wymagającego pilnej interwencji, a do oceny całej reszty mogą posłużyć Ci dodatkowe badania.