Wprowadzenie e-recept znacznie zmniejszyło ilość błędów w wystawianiu recept przez lekarzy, jednak wciąż zdarzają się pomyłki.
Jak wygląda poprawna recepta elektroniczna?
Poprawna elektroniczna recepta zawiera:
- Dane pacjenta.
- Dane podmiotu, w którym wystawiono receptę (nie dotyczy recept „pro auctore” i „pro familiae”).
- Dane osoby wystawiającej receptę.
- Informacje o produkcie leczniczym:
- nazwa leku (handlowa lub międzynarodowa),
- postać,
- dawka leku,
- ilość leku,
- sposób dawkowania.
- Data realizacji recepty.
- Unikalny numer identyfikujący receptę.
E-recepty – najczęstsze błędy w sposobie dawkowania.
Oprogramowanie medyczne dostępne w poradni zazwyczaj automatycznie uzupełnienia większość niezbędnych informacji, dzięki czemu błędów jest coraz mniej. Najwięcej kontrowersji wzbudza pozostawiony w gestii wystawcy recepty sposób dawkowania.
Za precyzyjne dawkowanie uznaje się liczbę jednostek dawkowania oraz częstotliwość ich stosowania.
W przypadku braku lub nieprecyzyjnego dawkowania pacjent może otrzymać maksymalnie dwa najmniejsze opakowania z wykazu leków refundowanych (jeśli lek podlega refundacji). W przypadku, gdy lek nie jest objęty refundacją pacjentowi zostaną wydane dwa najmniejsze opakowania dopuszczone do obrotu na terenie Polski.
Wyjątek stanowią leki odurzające i psychotropowe z grupy I-N i II-P, które wymagają dawkowania przy każdej liczbie opakowań.
Podanie samej częstotliwości dla leków gotowych i recepturowych do stosowania zewnętrznego na skórę (np. maści/kremy) oraz dla wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro (m.in. paski do glukometru) uznaje się za w pełni prawidłowe.
Nie jest konieczne wpisywanie jednostki (ml/g/tabletka/saszetka).
W przypadku podania dawkowania typu 1×1 przyjmuje się najmniejszą jednostkę określoną w ChPL np.:
Berodual 1×1 – jedna kropla (nie ml)
Tramal krople 1×2 – dwie krople (nie ml, nie pompka)
Novomix 30 Penfill 1×1 – jedna jednostka (nie ml, nie wkład)
Kompendium dawkowania leków:
1. Tabletki/kapsułki/drażetki/saszetki/globulki/czopki/leki do wstrzykiwań.
| DAWKOWANIE PRECYZYJNE (pacjent otrzyma przepisaną liczbę opakowań) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent otrzyma maksymalnie 2 opakowania) |
| 1×1 1 tabletka 2 razy dziennie 2/noc 1 ampułka co 1 miesiąc 1-0-1 (1+0+1/1,0,1) 3 kapsułki w ciągu dnia 10j-0-8j 70j/dzień 1×1/tydzień | kapsułka po posiłku: 1 przed śniadaniem 3x dziennie 1x doraźnie (w razie bólu) 1 tabletka po przyjściu ze szkoły 2×1 przez 2 tyg., potem 1x 10j po posiłku 2 ml+1 ml rozpuszczalnika BRAK/WIADOMO |
2. Syropy/zawiesiny/krople.
| DAWKOWANIE PRECYZYJNE (pacjent otrzyma przepisaną liczbę opakowań) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent otrzyma maksymalnie 2 opakowania) |
| 2×10 ml 3×15 szt (jako szt przyjmujemy zgodnie z ChPL ml/krople) 1xłyżka stołowa 1×1 OP | 10ml 3x dziennie 2×10 ml przy gorączce 2xdz OP i OL BRAK/WIADOMO |
3. Leki do stosowania zewnętrznego na skórę (maści/kremy/roztwory) oraz wyroby medyczne do diagnostyki in vitro (wystarcza sama częstotliwość).
| DAWKOWANIE PRECYZYJNE (pacjent otrzyma przepisaną liczbę opakowań) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent otrzyma maksymalnie 2 opakowania) |
| 3x dziennie 2x pomiar cukru 1×1 2x5g | wiadomo doraźnie smarować na oparzone miejsce |
4. Plastry opatrunkowe/plastry transdermalne (ilość i częstotliwość).
| DAWKOWANIE PRECYZYJNE (pacjent otrzyma przepisaną liczbę opakowań) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent otrzyma maksymalnie 2 opakowania) |
| 1/tydzień 1 plaster 1 plaster 2x dziennie zmiana 1 opatrunku co 3 dni | 2x na tydzień co 3 dni 1x dziennie |
5. Leki o kategorii I-N i II-P.
| DAWKOWANIE PRECYZYJNE (pacjent otrzyma przepisaną liczbę opakowań na maks. 90 dni terapii) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent otrzyma maksymalnie 2 opakowania) | DAWKOWANIE NIEPRECYZYJNE (pacjent NIE otrzyma ani jednego opakowania) |
| 1×1 tabletka | 1x tabletka w razie bólu | BRAK |
Przypomnienie: środki odurzające (wykaz N) oraz substancje psychotropowe (wykaz P) w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia dzieli się na odpowiednie grupy.
| I-N – substancje o dużym potencjale uzależniającym, wydawane na receptę Rpw np.: • FENTANYL (np. Effentora, Fentanyl, Instanyl), • MORFINA (np. MST Continus, Sevredol), • OKSYKODON (np. Oxycontin). | I-P – substancje o bardzo wysokim potencjale uzależniającym, używane wyłącznie do prowadzenia badań. Brak medycznego zastosowania np.: • KATYNON. |
| II-N – substancje o średnim potencjale uzależniającym np.: • DIHYDROKODEINA (np. DHC Continus). | II-P – substancje o dużym potencjale uzależniającym, wydawane na receptę Rpw np.: • METYLOFENIDAT (np. Concerta, Medikinet). |
| III-N – substancje o nieznacznym potencjale uzależniającym np.: • KODEINA w preparatach złożonych (np. Antidol, Thiocodin, Solpadeine). | III-P – substancje o średnim potencjale uzależniającym np.: • BUPRENORFINA (np. Melodyn, Transtec). |
| IV-N – substancje używane wyłącznie do prowadzenia badań i w lecznictwie zwierząt np.: • HEROINA. | IV-P – substancje o nieznacznym potencjale uzależniającym np.: • MIDAZOLAM (np. Dormicum), • ESTAZOLAM (np. Estazolam TZF), • FENOBARBITAL (np. Luminalum), • ZOLPIDEM (np. Nasen). |
Przykłady najczęstszych błędów spotykanych w e-receptach.
1. Brak dawkowania/dawkowanie nieprecyzyjne.
Rp.
Kwas ibandronowy tabl. powl. 150 mg
3 op. po 3 szt.
D.S 1x w miesiącu (Prawidłowo 1x1 w miesiącu)
Odpłatność 100%
Rp.
Buprenorfina 52,5 μg/h, 30 mg, system transdermalny, plaster
3 op. po 5 szt.
D.S jeden plaster co 96 (Prawidłowo jeden plaster co 96 godzin)
Odpłatność R
Potwierdzono ilość substancji czynnej: Buprenorphine 450 miligram
2. Wykluczające się dawkowanie.
Rp.
Bisoprolol tabl. powl. 5 mg
3 op. po 60 szt.
D.S 2×1 1×1
Odpłatność 100%
Przy dwóch różnych zapisach dawkowania zawsze brane jest pod uwagę to o mniejszej częstotliwości.
3. Przekroczona trwałość zawiesiny.
Rp.
Amoksycylina+kwas klawulanowy (400 mg+57 mg)/5 ml, proszek
1 op. po 140 ml (Prawidłowo 2 op. po 70 ml)
D.S 2x5ml
Odpłatność 50%
Trwałość antybiotyku wynosi 7 dni od sporządzenia zawiesiny. Lekarz na recepcie powinien wypisać 2 op. po 70 ml.
4. Zbyt duża ilość opakowań na recepcie.
Rpw.
Morphine sulfate 10 mg
4 op. po 60 szt.
D.S 1×1
Odpłatność B
Potwierdzono ilość substancji czynnej Morphine sulfate 2400 mg
Recepty Rpw mogą być wystawione na maksymalnie 90 dni terapii.
Rp.
Levothyroxine 75 µg tab.
4 op. po 100 szt. (Prawidłowo 7 op. po 50 szt. lub 3 op. po 100 szt.)
D.S 1×1
Odpłatność R
Elektroniczna recepta z terminem ważności 365 dni (tzw. roczna) może zawierać ilość leku na maksymalnie 360 dni terapii. Wyjątek stanowią e-recepty na leki o kategoriach I-N i II-P.
Od 21 września 2023 r. pacjent jednorazowo może otrzymać ilość leku na maksymalnie 120 dni terapii.
Gdy na e-recepcie rocznej przepisano ilość leku na więcej niż 120 dni terapii pacjent może otrzymać kolejną ilość produktu leczniczego po upływie 3⁄4 okresu, na który zrealizował e-receptę.
Na elektronicznej recepcie ważnej miesiąc można przepisać lek na maksymalnie 120 dni terapii, analogicznie jak w przypadku formy papierowej.
Recepta elektroniczna roczna. Przykłady i zalecenia.
Konieczne jest rozpoczęcie recepty w przeciągu 30 dni od daty wystawienia recepty lub „daty realizacji od”. W przypadku przekroczenia terminu pacjentowi przepada ilość leku proporcjonalna do dni spóźnienia.
W sytuacji upłynięcia 30 dni od daty wystawienia recepty rocznej na leki do stosowania zewnętrznego albo wyroby medyczne do diagnostyki in vitro (paski do glukometru), gdy dawkowanie zawierało wyłącznie częstotliwość, pacjent nie może już otrzymać ani jednego opakowania leku.
| Rp. Allopurinol 100 mg 4 op. po 50 szt. D.S 1×1 Pacjent przychodzi 60 dni od daty wystawienia recepty. Obliczenie ilości leku, który pozostał do wydania: Łączna ilość jednostek leku 4×50=200 szt. Okres terapii 200/1(sposób dawkowania)=200 dni Ilość pozostała do wydania 200–60=120 szt. Pacjent może otrzymać 2 opakowania po 50 tabletek i 1 najmniejsze opakowanie dopuszczone do obrotu. (Ilość wydawanego leku może przekroczyć wyliczoną ilość leku do wielkości najmniejszego opakowania dopuszczonego do obrotu.) | Rp. Betametazon + gentamycyna (0,5 mg+1 mg)/g, maść 4 op. po 30 g D.S 1x dz Rp. Paski do glukometru 8 op. po 50 pasków D.S 6x dziennie Pacjent przychodzi 60 dni od daty wystawienia recepty. Ze względu na podanie samej częstotliwości przy sposobie dawkowania pacjent nie może otrzymać ani jednego opakowania leku/wyrobu medycznego, pomimo, że to dawkowanie uznawane jest za prawidłowe. |
Recepta roczna nie może być wystawiona na leki o kategorii I-N i II-P.
5. Liczba leku przekracza okres zapisanej terapii.
Rp.
Nebiwolol tab. (5mg)
3 op. po 28 szt.
D.S 1×1 przez 28 dni (Prawidłowo 1×1 przez 84 dni)
Odpłatność R
Pacjent może otrzymać tylko 1 opakowanie leku.
6. Błędna ilość substancji czynnej przy lekach odurzających i psychotropowych.
Rp.
Zolpidem, 10 mg, tabletki powlekane
3 op. po 20 szt.
D.S 1×1 (łącznie dwieście mg) (Prawidłowo sześćset mg/informacja o łącznej dawce substancji czynnej w tym miejscu nie jest wymagana)
Odpłatność 100%
Potwierdzono ilość substancji czynnej: zolpidemu winianu 600 mg
Niepoprawna ilość substancji czynnej przy dawkowaniu.
Podsumowując:
Mimo wprowadzonej definicji dawkowania nie ma jednoznacznego szablonu ani wzoru jego poprawnego zapisu. Mogą zdarzyć się różnice w sposobie interpretacji recepty.
Uznaje się, że magister farmacji jest profesjonalistą w zakresie realizacji recept i podczas ich realizacji opiera się na kwalifikacjach zawodowych, doświadczeniu oraz fachowej wiedzy na temat danego leku, jego trwałości i dostępności.
* Użyte przykłady zostały wybrane losowo i nie stanowią reklamy.
Źródła:
- Ustawa. Prawo farmaceutyczne
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA w sprawie recept
- https://rx.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/20220110_PLPR.07.183.2021.MP_odp-do-NIA-ws.-dawkowania3.pdf
- Wykaz substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych:
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/wykaz-substancji-psychotropowych-srodkow-odurzajacych-oraz-nowych-18747849